საქართველო – კულტურა და ისტორია ვს. დემოკრატია?

 

(კახა კაციტაძე)

   ამ ტექსტში  ასე შორს წასვლა არ დაგვჭირდება. ჩვენ შევეხებით იმას, თუ როგორი იყო საზოგადოდ ხელისუფლების აღქმა ტრადიციულ ქართულ კულტურაში და რამდენად არის ეს აღქმა ადაპტირებადი დასავლური დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ. ექსისტენციალური კითხვა ასე ჟღერს: იყო თუ არა ისტორიულ ქართულ კულტურაში ისეთი მომენტები, რომლებიც ხელს უწყობენ თანამედროვე დემოკრატიული ინსტიტუტების დამკვიდრებას თუ პირუკუ: იმისათვის, რათა ჩამოვყალიბდეთ თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოდ, უარი უნდა ვთქვათ ჩვენს კულტურულ და ისტორიულ ტრადიციაზე და ნულიდან დავიწყოთ ახალი ქართველების მშენებლობა.

  პოლიტიკურად ანგაჟირებული დავა “ქართველობის” შენარჩუნების თუ დაკარგვის, ისევე როგორც ეროვნული ტრადიციების როლზე, ამ კითხვაზე დაიყვანება. ერთნი თავდადებით იცავენ “ძველ”, “ნაღდ” ქართველობას, სხვები ასევე თავდადებით უარყოფენ მას, ამკობენ რა ისეთი ეპითეტებით, როგორიცაა “გურჯობა” და “გრუზინცობა”. არადა უმნიშვნელოვანესია ის, რომ არც ერთ დაჯგუფებას თუგინდ ზედაპირული ანალიზიც კი არა აქვს ჩატარებული იმისა თუ რაში მდგომარეობს ისტორიული ქართული კულტურის ბირთვი. მეტიც, ადამიანთა უმრავლესობა, რომელიც ამ საკითხს ეხება, ძალიან ცუდად იცნობს იმას, თუ რა არის “დასავლეთი”, და საერთოდ არ იცნობს ქართულ კულტურას (იმის გაცნობიერება, რომ მოსაწყენი სუფრა და გრძელი სადღეგრძელოები ცუდია, სულაც არ ნიშნავს თითქოს რაიმე უწყი ქართულ კულტურაზე).

ნატო-ს ქვეყნების სახმელეთო ძალების ლოგისტიკური უზრუნველყოფის ძირითადი მახასიათებლები

  რეზიუმე: სამხედრო ლოგისტიკა წარმოადგენს ომის თეატრში სამხედრო ძალებისა და იარაღის სისტემების გადატანისა და უზრუნველყოფისთვის საჭირო პროცესებისა და შესაძლებლობების ერთობლიობას.  ის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ნებისმიერი სამხედრო მოქმედების წარმატებისთვის.  ეს განსაკუთერებით ნათლად აჩვენა ნატო-ს წევრი ქვეყნების მიერ განხორციელებულმა საომარმა ოპერაციებმა და კამპანიებმა.  მათ დოქტრინებში ხაზგასმით აღინიშნება, რომ თანამედროვე პირობებში ლოგისტიკა  - სამხედრო მოქმედებებისთვის საჭირო მასალების, ნაგებობებისა და ლოგისტიკის უზრუნველყოფის პროცესის ინტეგრირებულ სერიას წარმოადგენს.

საკვანძო სიტყვები: ლოგისტიკური სისტემა, ტექნიკური უზრუნველყოფა, საჯარისო რემონტი, საველე რემონტი.
    ჯარების ყოველმხრივი და უწყვეტი  ლოგისტიკური უზრუნველყოფა ნატო-ს უმეტეს ქვეყანაში ითვლება საბრძოლო მოქმედებების წარმატებით განხორციელების ძირითად ფაქტორად.  ლოგისტიკის სისტემის მნიშვნელობა ყველას მიერ არის აღიარებული და თანამედროვე პირობებში უცხოელი სამხედრო ექსპერტების თვალსაზრისით, ის უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს.  Eეს განსაკუთრებით სახმელეთო ძალებს ეხება, ვინაიდან, ნატო-ს ფარგლებში სწორედ ამ სახეობას სულ უფრო მეტი ყურადღება ეთმობა მისი მობილურობის, მანევრურობის, ურთიერთქმედების, დარტყმის ოპერატიული სიღრმის გაზრდის თვალსაზრისით.  ოპერაციებისა და სამხედრო კამპანიების მსვლელობა და შედეგები უშუალოდაა დამოკიდებული იმ ფაქტორებზე, თუ რამდენად სრულად და დროულად იქნება უზრუნველყოფილი ჯარები ყველა აუცილებელი საშუალებით, რამდენად ჩქარა დაბრუნდებიან მწყობრში დაჭრილები და ავადმყოფები, აგრეთვე, აღდგენილი დაზიანებული შეიარაღება და ტექნიკა.  ამდენად აქსიომას წარმოადგენს ის მოცემულობა, რომლის მიხედვითაც ლოგისტიკური უზრუნველყოფას მოკლებული ჯარები ვერ შეძლებენ თავისი საბრძოლო შესაძლებლობების რეალიზებას.

ტანკები ბრძოლის ველზე

 “ისინი იქცნენ მოუწყვლად მხეცებად და მათი (ერაყელების) ღამის კოშმარად”

აშშ საზღვაო ქვეითთა ტაქტიკური საბრძოლო ჯგუფ ”ტარავას” მეთაური

ვახტანგ კაპანაძე
ბრიგადის გენერალი

პირველ რიგში მათთვის, ვინც ვეღარ ხედავს ტანკების მომავალს, განსაკუთრებით რთული რელიეფის პირობებში, მინდა განვაცხადო - ტანკები წარმატებით ართმევენ თავს ამოცანას ავღანეთში!  მოკავშირეთა ოპერაციის ფარგლებში თავდაპირველად ტანკები გამოყენებულ იქნა კანადელებისა და დანიელების მიერ 2006 წლიდან.  მათმა ”ლეოპარდებმა” აქტიურად მიიღეს მონაწილეობა აშშ და ავღანეთის სამთავრობო ჯარების მთავარ შეტევაში პენჯაბის რაიონში, ხოლო მდინარე ზარის ნაპირებზე ორგანული 120 მმ-იანი ქვემეხით ეფექტურად ახორციელებდნენ აშშ-ს 101-ე საჰაერო-სადესანტო დივიზიის მებრძოლების მხარდაჭერას. ავიაციასთან, არტილერიასა და ინჟინრებთან მჭიდრო ურთიერთქმედებით ტანკებმა გადამწყვეტი სიტყვა თქვეს მოწინააღმდეგის განადგურებაში ჰოუზ-ე-მედანთან, ნალგამთან და სანგსართან.   საცეცხლე და დარტყმითი შესაძლებლობების გამოყენებასთან ერთად, ტანკები ეფექტურად ასრულებენ ქვეითებისთვის დანაღმულ ველებზე გასასვლელების მომზადებისა და იმპროვიზირებული ასაფეთქებელი მოწყობილობებისგან დაცვის ფუნქციებს.

ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის ფორმულირების დასავლური გამოცდილება და ქართული რეალობა

 

ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის ფორმულირების დასავლური გამოცდილება და ქართული რეალობა

(გიორგი გოგაშვილი)

შეგიძლიათ ასევე გაეცნოთ  ჟურნალში-  “სტრატეგიული კვლევები” -№2.
თბილისი, 2009; გამომცემლობა “საუნივერსიტეტო წიგნი”

შესავალი

ეროვნული უსაფრთხოება, საქართველოს პოლიტიკურ ტერმინოლოგიაში, საბჭოთა კავშირის დაშლის დღიდან აქტიურად იხმარებოდა, ხოლო 1996 წლიდან, როდესაც ეროვნული უსაფრთხოების საბჭო შეიქმნა, სახელმწიფო დონეზე იწყება უსაფრთხოების სტრატეგიულ დოკუმენტებზე მუშაობა. იმ დღიდან მოყოლებული ამ თემაზე ბევრი ითქვა და მრავალიც დაიწერა, მათ შორის პირველი ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციაც, რისთვისაც 1996 წელს 75 კაციანი კომისიაც კი შეიქმნა. მიუხედავად უსაფრთხოების პრობლემატიკაზე მომუშავე სახელმწიფო თუ არასამთავრობო ორგანიზაციების სიმრავლისა, დღემდე ვერ მოხერხდა ეროვნულ უსაფრთხოების პოლიტიკურ პროცესსა და ეროვნული ძალაუფლების ელემენტებს შორის ლოგიკური, გამჭვირვალე კავშირის დამყარება, რაც აგვისტოს მოვლენების განხილვის დროს თვალნათლივ გამოჩნდა.

წარმოდგენილი ნაშრომი, ავტორის მცდელობაა ქართული სახელმწიფოს რეალობიდან შეხედოს და გარკვეული სიცხადე შეიტანოს ეროვნული უსაფრთხოების ტერმინოლოგიაში. ეს, უპირველეს ყოვლისა, ეხება სტრატეგიის დღევანდელ გაგებას, რომლის მრავალი ფილოსოფიური, თეორიული თუ ნორმატიული განმარტება არსებობს შესაბამის ლიტერატურაში.  ამასთან ერთად, თანამედროვე სახელმწიფოს ისეთი ატრიბუტები, როგორიცაა ეროვნული ღირებულებები, ეროვნული ინტერესები, ეროვნული მიზნები, ეროვნული ძალაუფლების ელემენტები, საფრთხეები, გამოწვევები, და ა.შ. საქართველოში სხვადასხვა მიზნითა და შინაარსით იხმარება რაც, ხშირად, საზოგადოებას ხელს უშლის ჩაწვდეს ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიულ გადაწყვეტილებათა ლოგიკას. უფრო მეტიც, ავტორის აზრით, ერთიანი, შეთანხმებული ტერმინოლოგიის პრობლემა მწვავედ დგას ხელისუფლებაშიც და პოლიტიკურ წრეებშიც, რამეთუ ეს აფერხებს გასაგები ინტერესების, მიზნების, საშუალებების და შესაბამისად სტრატეგიის ფორმულირებას. აღნიშნული პრობლემა, ავტორის აზრით, კრიტიკულია ქართული სახელმწიფოს მშენებლობის გზაზე, ვინაიდან ეროვნული უსაფრთხოების გამჭვირვალე და საზოგადოებისათვის გასაგები პოლიტიკური პროცესი, ერთის მხრივ გაზრდის ხელისუფლების პასუხისმგებლობას სტრატეგიული გადაწყვეტილებების მიღებისას და მეორეს მხრივ, მოიპოვებს საყოველთაო  მხარდაჭერას ამდაგვარი გადაწყვეტილებების რეალიზაციისათვის.
შემდგომ, ავტორი განიხილავს ეროვნული უსაფრთხოების ფორმულირების ზოგად პრინციპებს. დასავლურ, უპირველეს ყოვლისა კი ამერიკის შეერთებული შტატების გამოცდილებაზე დაყრდნობით, იგი შეეცდება მკითხველს დაანახოს ეროვნული უსაფრთხოების პრობლემები ქართული სახელმწიფოს რეალობაში. 

ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის შექმნის პრინციპები

 ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის შექმნის პრინციპები.

ნაშრომს შეგიძლიათ გაეცნოთ ასევე ჟურნალში-  “სტრატეგიული კვლევები” -№2.
თბილისი, 2009; გამომცემლობა “საუნივერსიტეტო წიგნი”

ანოტაცია

ნაშრომი ეხება სახელმწიფოს სისტემური მოდელის განხილვას. დაზუსტებულია ზოგიერთი ტერმინის მნიშვნელობა, რომელიც ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიის შექმნისას მოიხმარება. ნაჩვენებია, რომ  როდესაც ვსაუბრობთ უსაფრთხოების სტრატეგიაზე და შესაბამისად ისაზღვრება საფრთხეები, აუცილებელია მათი კლასიფიცირება იმ ძირითადი სისტემების მიხედვით (ცხრა), რომლებიც სახელმწიფოს, როგორც ამ სისტემათა მეტასისტემის სტრუქტურას (მატრიცას) ქმნიან.

ავტორის შესახებ

ალექსანდრე მჭედლიშვილი- დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო პოლიტექნიკური უნივერსიტეტის სინჟინრო ფიზიკის ფაკულტეტი. მუშაობდა საქ.მინერალური ნედლეულის ინსტიტუტის გეოფიზიკურ ექსპედიციაში. 1992 წლიდან საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში (სამხედრო დაზვერვა). 2000–2003 წლებში საქართველოს თავდაცვის მინისტრის აპარატის უფროსი. გაიარა სტაჟირება აშშ, თურქეთისა და რუმინეთის   უმაღლეს სამხედრი–პოლიტიკურ კურსებზე.  2004 წლიდან თადარიგში. ბოლო სამხედრო წოდება – ბრიგადის გენერალი. 2003 წლიდან გეო–სტრატეგიული კვლევების ჯგუფის თანადამფუძნებელი.

ომის ოთხი თაობა

თანამედროვე სამხედრო თეორიაში ომებს ზოგადად ყოფენ ოთხ თაობათ.ქვემოთ თქვენ საშუალება გაქვთ გაეცნოთ ამ თაობებს დ მის მთავარ განმასხვავებელ ნიშნებს.ნუმერაცია სათავეს იღებს ვესტფალიის შემდგომი პერიოდიდან, მას შემდეგ რაც საერთაშორისო არენაზე გამოსვლას იწყებენ ე.წ. ნაცია სახელმწიფოები.

პირველი თაობა

•დაახლოებით მოიცავს 1648-1860 წწ;

• ხაზისა და კოლონის ტაქტიკა სადაც ბრძოლის ველი უკვე         დისცპლინირებული და ორგანიზირებულია;

•ორგანიზირებულმა ბრძოლის ველმა შექმნა სამხედრო დისციპლინის კულტურა;

•უმრავლესობა ნიშნებისა რაც განასხვავებს სამხედროებს სამოქალაქოებისგან სწორედ ამ პერიდში შეიქმნა: უნიფორმები, მისალმებები, წოდებათა დიფერენცია.

ვესტფალიის ზავი

•1648 წელს, ვესტფალიის ზავით დასრულდა ოცდაათწლიანი ომი.ხელშეკრულებებს ხელი 1648 წლის 24 ოქტომბერს მოეწერა და მონაწილეობდნენ: წმინდა რომის იმპერატორი ფერდინანდ მესამე, გემრანელი პრინცები, საფრანგეთი და შვედეთი;

• ცნობილია როგორც საერთაშორისო ურთერთობათა სისტემის ფუძემდებელი აქტი.იგი გულისმობდა:

-  სახელმწიფოთა სუვერენიტეტისა და პოლიტიკური    თვითგამორკვევის ფუნდამენტურ უფლებას;

-  სახელმწიფოთაშორის (ლეგიტიმური) თანაშწორობის პრინციპს;

-  ერთი სახელმწიფოს მიერ, მეორის საშინაო საქმეებში ჩაურევლობის პრინციპს.

ევგენი მესნერი-”ამბოხი ომი”

 

(სტატია დაწერილია 2008 წელს)

პოლკოვნიკმა ევგენი მესნერმა (1891-1974), დაამთავრა მიხაილოვსკის საარტილერიო სასწავლებელი და გენერალური შტაბის აკადემიის სწრაფი კურსი.იგი მონაწილეობდა პირველ მსოლიო ომში და ასევე იყო კორნილოვსკის დამრტყმელი დივიზიის შტაბის უკანასკნელი უფროსი.პრაკტიკული სამხედრო საქმიანობის გარდა ევგენი მესნერი მთელი თავისი სიცოცხლის მანძილზე აქტიურ სამხედრო თეორიულ საქმიანობასაც ეწეოდა და არა ერთი საინტერესო ნაშრომის ავტორია.სწორედ მას ეკუთვნის თეორია ე.წ. “ამბოხი-ომის” შესახებ.

 მესნერი სხვადასხვა პერიოდში, განსაკუთრებით კი მე-20 საუკუნეში მომხდარ მრავალ ლოკალურ ომსა და კონფლიკტებში, ტერორზიმსა და პოლიტიკურ ექსტრემიზმში ხედავდა მომავლის შეიარაღებული დაპირისპირებების ძირითად ფორმას.

ძველი ქართული სახელმწიფოების (იბერია, ლაზიკა) სამხედრო ხელოვნების ისტორია

 

ტაქტიკა

საყოველთაო გაგებით თუ სტრატეგია არის ომის მოგების თეორია, ტაქტიკა არის ბრძოლის მოგების თეორია. ეს განმარტება სწორია, მაგრამ არასაკმარისი, ვინაიდან ტაქტიკა მოიცავს ისეთ საკითხებსაც, როგორიცაა ბრძოლის ტიპები (შეტევითი, თავდაცვითი ყველა მათი სახესხვაობით) აგრეთვე განსაკუთრებულ პირობებში მიმდინარე ბრძოლის სახეები (ვთქვათ ბრძოლა მთაში, ბრძოლა უდაბნოში, ბრძოლა ტყეში, ბუმბერაზთა შებრძოლება და ა.შ.), აგრეთვე ისეთ ტაქტიკურ ქმედებებს, როგორიცაა დაზვერვა, მიხდომა, რეიდი... საინტერესო პერიოდში სასურველია შევეხოთ ქართულ სახელმწიფოთა სამხედრო ტაქტიკის ყველა ელემენტს. თანაც უნდა გავითვალისწინოთ ის, რომ უცვლელი სტრატეგიის და ტექნოლოგიური დონის პირობებში ტაქტიკა მაინცადამაინც დიდ ცვლილებებს არ განიცდიდა იმის მიუხედავად, რომ ფარნავაზიდან ვახტანგ გორგასლამდე არცთუ მცირე დრომ გაიარა.

წარმოდგენილი სტატია არის ნაწილი მონოგრაფიისა, რომელიც ეხება ძველი ქართული სახელმწიფოების (იბერია, ლაზიკა) სამხედრო ხელოვნების ისტორიას ფარნავაზიდან მოყოლებული ვიდრე არაბთა დაპყრობამდე. Mმონოგრაფიაში სხვასთან ერთად განხილულია ისეთი საკითხები, როგორიცაა შეიარაღებულ ძალთა ორგანიზაცია, აღჭურვილობა, ფორტიფიკაცია, კომუნიკაციები, ლოგისტიკა, სხვადასხვა კამპანიები და ა.შ. წარმოდგენილი სტატიის უკეთ გაგებისათვის უცილებელია აღინიშნოს კვლევის იმ მონაკვეთის ძირითადი შედეგი, რომელიც ეხება იბერიის შეიარაღებული ძალების ორგანიზაციას. შესაბამის მონაკვეთში, დასაბუთებულია, რომ ძველი იბერიის და კოლხეთის არმიების ძირითად დამრტყმელ ძალას მძიმე ე.წ. კატაფრაქტული ტიპის კავალერია წარმოადგენდა (იხ.ნახატი I, 2, 3). მათ გარდა ქართულ სახელმწიფოთა არმიებში შედიოდნენ საშუალო და მსუბუქი მოისარი ქვეითები და საშუალო/მსუბუქი კავალერია. ასეთი ორგანიზაციის არსებობის (რომელიც დაწვრილებით სხვა სტატიაში იქნება განხილული) გათვალისწინება აუცილებელია ძველი ქართული ხელოვნების ისეთი ელემენტის სპეციფიკის გასათვალისწინებლად, როგორიც არის ტაქტიკა.

საბჭოთა კავშირის „დიდი ომის გეგმა“ გეოპოლიტიკურ კონტექსტში

 Когда погребают эпоху,

Надгробный псалом не звучит,

Крапиве, чертополоху

Украсить ее предстоит...

А после она выплывает,

Как труп на весенней реке —

Но матери сын не узнает,

И внук отвернется в тоске...

Анна Ахматова «В сороковом году»

 

   ქვემოთ მოყვანილ სტატიაში შევეცდებით ზოგადად მიმოვიხილოთ ის რეალური მოტივები და გეოპოლიტიკური ასპექტები რომელიც საბჭოთა კავშირის მეორე მსოფლიო  და ე.წ. დიდ სამამულო ომებში მონაწილეობის საწყის პერიოდებს შეეხება.

   შევეცდებით გავაქარწყლოთ რამდენიმე არასწორი წარმოდგენა საბჭოთა კავშირის „უმანკოების შესახებ“ მიმდინარე მოვლენებში. ამის გარდა თქვენს ყურადღებას შევაჩერებ იმ ძირითად მიზეზებზე, რამაც ომის პირველ ეტაპზე საბჭოთა არმიის ფაქტობრივი კოლაფსი გამოიწვია.

   საბჭოთა კავშირის და რუსეთის  მეორე მსოფლიო და სამამულო ომების პერიოდის ისტორია დღემდე გადახედვის სტადიაში იმყოფება. ომის შემდგომი პერიოდის ისტორია ძირითადად ემყარებოდა საბჭოთა პროპაგანდისტულ ვერსიას და იმას რაც საყოველთაოდ ცნობილი იყო საბჭოთა რკინის ფარდის მიღმა. საბოლოოდ რამდენიმე ფაქტორმა განაპირობა ახალი ხედვებისა და მტკიცებულებების გაჩენა იმ მოვლენების შესახებ რომელთაც მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში რუსეთში ქონდათ ადგილი.

ჯარისკაცის სიცოცხლის ფასი

(2004)

  დ.თევზაძე;

ხშირად, საბრძოლო მოქმედებათა დასრულების შემდეგ, როდესაც მსჯელობის საგანი ამ ქმედებათა შეფასება ხდება, ისმის კითხვა:რატომ დაიღუპა ჯარისკაცი? ზოგს ჯარისკაცის დაღუპვა ბუნებრივად მიაჩნია:ომია და ჯარისკაცი უნდა დაიღუპოს. ზოგს, ამდაგვარი ახსნა არ აკმაყოფილებს და მიაჩნია, რომ ასეთი რამ აუცილებელი არ არის, თუმცა შესაძლოა, რომ ჯარისკაცი დაიღუპოს. აღნიშნული კალამბური არ გახლავთ და ომის წარმოების მიმართ ორ სხვადასხვა მიდგომას, ორ სხვადასხვა ფილოსოფიას გამოხატავს. პირველის მიხედვით, ჯარისკაცი ომის მასალაა, რომელიც ომის დროს უნდა დაიხარჯოს. მეორის მიხედვით, ჯარისკაცი საბრძოლო ქმედებათა ცენტრალური ფიგურაა, რომლის წარმატება (საბრძოლო ამოცანის შესრულება) მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს საბოლოო შედეგს. სხვათაშორის, ამ მიდგომის უკან დგას არა იმდენად ჰუმანიზმი, რამდენადაც ცივი, პრაგმატული გათვლა:პირველი, დაღუპული ჯარისკაცი ამოცანას ვერ ასრულებს და მეორე, დაღუპულთა მნიშვნელოვანმა რაოდენობამ შესაძლოა პოლიტიკური სირთულეები შექმნას და პოლიტელიტისთვის ომის წარმოება პრაქტიკულად შეუძლებელი გახადოს. სხვა საქმეა, რომ საბრძოლო ამოცანის შესრულება სიცოცხლის მაღალი რისკის შემცველია და უმეტესად შეგნებულ თავგანწირვას გულისხმობს.

სამხედრო საქმის სპეციფიკა

(კახა კაციტაძე)

წინათქმა

    ითვლება: სამხედრო საქმის არსი იმაშია, რომ მას საქმე იარაღთან აქვს. ეს რასაკვირველია ასეა, მაგრამ სამხედრო საქმის არსი ამით არ ამოიწურება. რას ნიშნავს სამხედროობა ამას იარაღზე მითითებით ვერ ამოწურავ. სხვა მახასიათებლებია საჭირო. ჩვეულებრივ სამხედროები საკუთარი საქმის სპეციფიკაზე ნაკლებად ფიქრობენ. ჯერ ერთი ამისათვის მათ ძალიან ცოტა თავისუფალი დრო აქვთ. ამას გარდა სამხედრო საქმე თავისი ბუნებით არ არის საკუთარ თავზე ფიქრისკენ განწყობილი. ამას გარდა სამხედრო საქმის არსს იმდენად იქიდან კი არ წვდებიან ხოლმე, თუ რას ნიშნავს ჯარისკაცად ყოფნა, არამედ ადამიანური ყოფიერების სხვა რომელიმე სფეროდან, პირველ ყოვლისა პოლიტიკიდან. თუმცა ასეთი წვდომის მაგალითები მაინც მოგვეპოვება. შორს რომ არ წავიდეთ შეგვიძლია დავით გურამიშვილი ავიღოთ, რომელიც გარდა პოეტობისა ოფიცერიც იყო (სამწუხაროდ არა ქართული არმიის). `დავითიანის~ ცნობილ ადგილას, სადაც იგი ადამიანური ყოფიერების თუ საქმიანობის ათ ტიპს ჩამოთვლის სამხედრო საქმეს ცალკე გამოჰყოფს და წერს:

ჯ. კაშია- ქართული კულტურის პარადიგმა და გამოწვევები ცვალებად მსოფლიოში

 ქართული კულტურის პარადიგმა და გამოწვევები ცვალებად მსოფლიოში

ჯანრი კაშია

ქართული კულტურის პარადიგმა
და გამოწვევები ცვალებად გეოპოლიტიკურ დაფაზე.
ეროვნული უსფრთხობის კონცეფციის შესახებ

      ეროვნული უსფრთხოება სახელმწიფოებრივი ჰოლოგრამის ის სეგმენტია, რომელიც თავისთავში მოიცავს მთელი სახელმწიფოებრივი სისტემის სურათს. თუ სახელმწიფო მთელი თავისი მრავალფეროვანი ელემენტებით განხილულ იქნება როგორც ჰოლოგრამა, შეიძლება ვთქვათ, რომ უსაფრთხობა წარმოადგენს ამ ჰოლოგრამის კვინტესენციას ან, არქეტიპს (ურფორმას). ადამიანის ან ადამიანთა საზოგადოების (მთლიანობაში პიროვნების, ოჯახის, ერისა და სახელმწიფოს) არსებობა შეძლება დავახასიათოთ როგორც გარკვეულ საზღვრებში ურთიერთის გვერდით მოსახლე და ურთიერთობაში მყოფ ადამიანთა (ინდივიდთა, ოჯახთა და ჯგუფთა) მშვიდობიანი და უსაფრთხო თანაარსებობა. ეს ქმნის იმ სივრცეს, რომელსაც ვუწოდებ უსაფრთხობის ველს.უსაფრთხოების მშვიდობიანი ველი არის ის პირობა, რომლითაც ყალიბდება და იქმნება თავისუფალი და მდგრადი საცხოვრისი ყველასათვის, ვინც ამ ველში ცხოვრობს და სადაც, თუ მოვიშვე¬ლიებთ ქრისტიანულ ფორმულას, რომლითაც რუსთველი ასრულებს თავის სახელმწიფოებრივი ყოფიერების ფილოსოფიას, ‘თხა და მგელი ერთად სძოვს’.

სიმძიმის ცენტრის განმარტებისთვის

რამდენიმე წლის წინ, მაგისტრატურაში სწავლის დროს, კლაუზევიცისეული სიმძიმის ცენტრის თემის გაცნობისას, მისი პენტაგონისეული დეფინიციის ანალიზი გავაკეთე და მივანიშნე ერთ საკამათო ასპექტზე. ეს იყო ტერმინი „სამხედრო“, რომელიც როგორც ახლახან ვნახე დაახლოებით 10 წლის თავზე, უკვე ამოღებულია დეფინიციიდან, რამაც ლოგიკურია მაფიქრებინა, რომ დეფინიციის ჩემი კრიტიკა უსაფუძვლო არ იყო. მიუხედავად, იმისა რომ საკმაო დრო გავიდა ამ წერილის დაწერიდან, მემგონი ვინც კლაუზევიცთან  მუშაობს, ან ზოგადად ომის თეორიაში სიმძიმის ცენტრის ცნებით დაინტერესებულა ოდესმე, მათვის საინტერესო შეიძლება იყოს ეს პატარა წერილი. წერილის ბოლოს, დეფინიციის ჩემეული კორექტირებაც შემომაქვს.

რაც შეეხება უშუალოდ ტერმინის ღრმა ანალიზს, ვფიქრობ ეს თემა ცალკე სტატიას მოითხოვს სადაც „სიმძიმის ცენტრი“ ომის ოპერატიული და სტრატეგიული დონეების ჭრილშიც უფრო ღრმად უნდა იყოს განხილული.

 გიორგი ანთაძე,
ოქტომბერი, 2016

სიმძიმის ცენტრის განმარტებისთვის

 

სიმძიმის ცენტრის ცნება პირველად ნახსენები იქნა ცნობილი პრუსიელი სამხედრო თეორეტიკოსის და პრაქტიკოსის კარლ ფონ კლაუზევიცის მიერ ცნობილ ნაშრომში „ომის შესახებ“. სწორედ მან პირველად შემოიტანა ეს ტერმინი.იგი თავის ნაშრომში ასე აღწერს სიმძიმის ცენტრს „ძალთა და მოძრაობათა  ის კონცენტრაცია, რომელზედაც დამოკიდებულია მთლიანი“. ეს განსაზღვრება ნაშრომის მე-6 და მე-8 თავებში გვხდება. თუმცა ნაშრომის დაუსრულებლობის გამო, ავტორს მკაფიოდ არ აქვს განმარტებული ამ ცნების შინაარსი. 

ტერორიზმის დეფინიციის პრობლემა და კლაუზევიცის "ომის სამება"

 

ტერორიზმთან განსაზღვრებასთან დაკავშირებული დღეისათვის არსებული სიტუაცია არ იძლევა ერთიანი ნათელი წარმოდგენის ჩამოყალიბების საშუალებას მის ბუნებასთან დაკავშირებით. შეგვიძლია თამამად განვაცხადოთ, რომ არცერთი არსებული დეფინიცია არ აღწერს ტერორიზმს სრულად და რჩება არაერთი ლეგიტიმური შეკითხვა.

დღეს არსებული ტერორიზმის ნებისმიერი დეფინიცია როგორც წესი აღწერს მის რომელიმე ასპექტს, ან რამდენიმეს. თუმცა ჩვენის აზრით არ ასახავს ტერორიზმის ბუნებას. დეფინიციების უმრავლესობაში ტერორიზმის განმარტება განსხვავდება იმის მიხედვით, თუ რომელი ორგანიზაციის, ან უწყების მიერ არის მოცემული დეფინიცია და იგი განმარტებულია ამ ინსტიტუტების მუშაობის სპეციფიკის ჭრილში. ასეა როგორც გაეროს, ან ევრო კავშირის დეფინიციების შემთხვევაში, ასევე ამა თუ იმ ქვეყნის შესაბამისი სამსახურების მიერ მოყვანილი დეფინიციებშიც.

ჩვენი სტატიის მიზანი არ არის ამ დეფინიციების კონკრეტული განხილვა, მათი ზოგადი ნაკლოვანების ხასიათზე უკვე აღვნიშნეთ, რომ არცერთი განხილული დეფინიცია არ იძლევა ტერორიზმის ნათელ განმარტებას, უფრო მეტიც, ზოგიერთი მათგანი წინააღმდეგობაშია ერთმანეთთან და ტერორიზმის მხოლოდ გარეგნულ გამოვლინებას აღწერს, ამასთან არ ეხება მის არსს. ის გამოხატულებები რაც ტერორიზმს ახასიათებს იმდენად ზოგადი და განსხვავებულია, რომ შეუძლებელს ქმნის რამენაირად ტერორიზმის განმარტებასთან დაკავშირებით ერთიანი პოზიციის ჩამოყალიბებას.

36 სტრატაგემა

ტერმინი „სტრატაგემა“ ძველი ბერძნული სიტყვა strategema- დან (στρατήγημα - სამხედრო ხრიკი, ეშმაკობა, ჩინ. 計 პალ ცზი)  მოდის, რაც ზოგადად სამხედრო საქმეს ან სამხედრო ხრიკს, ეშმაკობას აღნიშნავდა.¹ ძველ ჩინეთში ტერმინი (ჩინურად: ჩჟიმოუ, ფანლუე, მოულუე და ა.შ.) ასევე  რაიმე სახის ეშმაკობის ან ხრიკის შემცველ სტრატეგიულ გეგმას აღნიშნავდა. საინტერესოა თვითონ ამ ჩინური ტერმინის სემანტიკა: ბინომი „ჩჟიმოუ“ მაგალითად ერთდროულად აღნიშნავს გონიერებას, მოხერხებულობას, იმპროვიზაციას, რაც კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს სამხედრო საქმის სპეციფიკას, როგორც ისეთი საქმიანობის არეს სადაც მუდამ რჩება შემთხვევითობისა და სიურპრიზების არეალი, რაც იგივე კლაუზევიცის აზრით ომის ბუნების ორგანული ნაწილია.

სტრატაგემების ამდაგვარი გაგება შორეულ წარსულში ჩაისახა და პირველ რიგში სამხედრო და პოლიტიკური ორთაბრძოლასთან იყო დაკავშირებული. აღსანიშნავია, რომ სტრატაგემების და ზოგადად სტრატეგიული აზროვნების განვითარებაზე უდიდესი ზეგავლენა იქონია ძველი ჩინეთის ერთ-ერთი უდიდესი სამხედრო მოაზროვნის სუნ-ცზის ტრაქტატმა „ომის ხელოვნება“, რომელიც ფაქტობრივად სტრატეგიული გათვლების  სწორედ სტრატაგემებად გააზრებას მოითხოვს.სტრატაგემა თავისი შინაარსით ალგორითმის მსგავსად ორგანიზებას უწევს ჩანაფიქრის განსახორციელებელ მოქმედებათა  თანამიმდევრულობას.